Analiza Transakcyjna (AT) to podejście terapeutyczne opracowane przez Erica Berne'a w latach 50. XXw., które skupia się na zrozumieniu i zmianie wzorców komunikacji, myślenia i zachowań wpływającyh na relacje interpersonalne i funkcjonowanie jednostki.

Główne założenia i zasady AT obejmują:

Struktura osobowości:
AT opisuje strukturę osobowości za pomocą trzech stanów Ja: Rodzicielskiego (Rodzic), Dorosłego (Dorosły) i Dziecięcego (Dziecko). Stan Rodzicielski i Dziecięcy zawierają programy i wzorce zachowań przekazywane przez rodziców, generowane wskutek wewnętrznych emocji i doświadczeń z dzieciństwa. Dziecięcy Stan Ego zwiera w sobie silne emocje i reakacje, złości, zniecierpliwienia, roszczeń i nadmiernych oczekiwań lub lęku, unikania i poczucia niezasługiwania. Dziecko oczekuje, że inni wezmą odpowiedzialności i inni zaspokoją jego potrzeby. Stan Ego Dorosły reprezentuje racjonalne myślenie i zdolność do podejmowania decyzji, równowagę emocjonalną. Stan Ego Rodzic zawiera w sobie wysoką kontrolę, nieomylność, decydowanie za innych, nadmierne oczekiwania, lub nadopiekuńczość w stosunku do innych, których traktuje jak dziecko.
Transakcje:
Transakcje w AT odnoszą się do wzajemnych interakcji między różnymi stanami Ja osób. Transakcje mogą być harmonijne (komplementarne), gdy odpowiadające sobie stany Ja są zgodne, lub nieharmonijne (krzyżujące się), gdy występuje niespójność między stanami Ja. Kiedy osoby komunikujące się ze sobą odpowiadają sobie w sposób zgodny, mówimy o harmonijnych transakcjach, które mogą być również określane jako komplementarne. Oznacza to, że odpowiednie stany Ja w obu osobach są zgodne ze sobą i tworzą płynną interakcję. Na przykład, gdy Dorosły jednej osoby nawiązuje kontakt z Dorosłym drugiej osoby, co prowadzi do konstruktywnej i efektywnej wymiany informacji. Oczywiście mówimy o strukturze psychologicznej a nie biologicznej związanej z wiekiem. Struktury Ego u dorosłych osób nie mają związku z wiekiem. Z drugiej strony, transakcje mogą być nieharmonijne, co oznacza, że występuje niespójność między stanami Ja osób. Takie nieharmonijne transakcje są czasami określane jako "krzyżujące się". Przykładowo, gdy Dorosły jednej osoby próbuje nawiązać kontakt z Dorosłym drugiej osoby, ale ta odpowiada z poziomu Dziecka, które wyraża bunt lub niezadowolenie, dochodzi do niespójności w komunikacji, co może prowadzić do konfliktu lub nieporozumienia. Zrozumienie rodzaju transakcji między osobami w trakcie interakcji jest kluczowe w Analizie Transakcyjnej, ponieważ pozwala terapeucie i klientowi zrozumieć dynamikę ich relacji oraz identyfikować wzorce komunikacyjne, które mogą prowadzić do problemów interpersonalnych. Poprzez analizę transakcji, terapeuta może pomóc klientowi zidentyfikować niezdrowe wzorce komunikacji i uczyć się bardziej efektywnych strategii interakcji z innymi.
Gry psychologiczne:
Gry psychologiczne to nieświadome wzorce komunikacji, które prowadzą do niepożądanych wyników w relacjach lub wzmacniają negatywne przekonania o sobie lub innych. Analiza gier psychologicznych pomaga pacjentom zidentyfikować i przerwać te wzorce, aby osiągnąć bardziej zdrowe i satysfakcjonujące relacje. W Analizie Transakcyjnej, gry psychologiczne są rozumiane jako schematy komunikacyjne, które powtarzają się w interakcjach międzyludzkich i mogą prowadzić do zakłóceń w relacjach, konfliktów oraz wzmacniania negatywnych przekonań o sobie lub innych. Te wzorce komunikacyjne często wynikają z nieświadomych mechanizmów obronnych, przeżyć z dzieciństwa lub wcześniejszych doświadczeń, które kształtują nasze sposoby funkcjonowania w relacjach.
Analiza Gier Psychologicznych
pomaga pacjentom zidentyfikować te wzorce komunikacji, zrozumieć ich mechanizmy i skutki oraz przerwać je, aby osiągnąć bardziej zdrowe i satysfakcjonujące relacje. Poprzez świadomość i zrozumienie swoich własnych gier psychologicznych, czyli zachowań i reakcji wynikających ze schematów i stanów Ego, pacjenci mogą lepiej radzić sobie z trudnościami interpersonalnymi, unikać powielania niezdrowych wzorców komunikacji oraz budować bardziej autentyczne i satysfakcjonujące relacje z innymi, a wskutek tego lepiej sobie radzić w życiu społecznym i zawodowym. . Terapeuci pracujący w ramach Analizy Transakcyjnej pomagają pacjentom zidentyfikować konkretne gry psychologiczne, zrozumieć ich mechanizmy i konsekwencje oraz uczyć się bardziej zdrowych sposobów komunikacji i interakcji. Poprzez pracę nad przerwaniem niezdrowych wzorców zachowań i budowaniem nowych umiejętności interpersonalnych, pacjenci mogą osiągnąć większą satysfakcję z relacji i lepsze funkcjonowanie w życiu codziennym.
Skrypt życiowy
Skrypt życiowy to koncepcja w AT, która odnosi się do nieświadomych przekonań i planów życiowych, które kształtują sposoby myślenia, zachowania i doświadczenia jednostki. Skrypty związane są ze strukturą osobowości i transakcjami. Terapia skoncentrowana na skrypcie życiowym pomaga pacjentom zidentyfikować i zmienić te negatywne wzorce, aby osiągnąć większą samoświadomość i autonomię.

Skrypt życiowy powstaje w młodym wieku, gdy osoba wychodzi z różnych doświadczeń i relacji z rodziną, opiekunami, rówieśnikami i innymi ważnymi osobami w swoim życiu. Te doświadczenia kształtują przekonania, przekonania, oczekiwania i strategie radzenia sobie, które stają się integralną częścią skryptu życiowego jednostki.

Skrypt życiowy może obejmować różne elementy, takie jak:

Przekonania o sobie:
Jednostka może wykształcić przekonania o sobie, takie jak "Jestem niegodny miłości" lub "Jestem nieskuteczny", „Nie nadaję się do niczego”, „Nie zasługuję”, które wpływają na jej poczucie własnej wartości i kompetencji.

Przekonania o innych:
Skrypt życiowy może również zawierać przekonania o innych ludziach, np. "Ludzie zawsze mnie zawodzą", „Ludzie zawsze kłamią” lub "Nigdy nie mogę ufać innym", które wpływają na relacje z innymi.

Przewidywane role i scenariusze:
Skrypt życiowy może obejmować przewidywane role, które jednostka przyjmuje w interakcjach z innymi, oraz scenariusze, które się powtarzają w jej życiu, np. "Ja zawsze muszę być silny dla innych" lub "Inni są ważniejsi ode mnie”, „Zawsze stawiam potrzeby innych przed swoimi".

Skrypt życiowy najczęściej działa na poziomie nieświadomym, co oznacza, że jednostka może nie być świadoma wpływu swojego skryptu na jej życie codzienne. Jednakże, poprzez pracę terapeutyczną w ramach Analizy Transakcyjnej, człowiek może zacząć identyfikować i zrozumieć swoje nieświadome przekonania i plany życiowe oraz wpływ, jaki mają one na jej funkcjonowanie i relacje z innymi.

Poprzez świadomość i zrozumienie swojego skryptu życiowego, osoba może zacząć eksplorować alternatywne sposoby myślenia, zachowania i doświadczania życia, które mogą prowadzić do większej samoświadomości, zdrowszych relacji i bardziej satysfakcjonującego życia.

Paradygmaty i podejście do pacjenta w psychoterapii opartej na Analizie Transakcyjnej mogą obejmować:

Paradygmat poznawczo-behawioralny:
AT wykorzystuje techniki poznawczo-behawioralne do identyfikowania i zmiany negatywnych przekonań, wzorców zachowania i strategii radzenia sobie. Terapeuci AT mogą wykorzystywać techniki kognitywne, takie jak kognitywne przetwarzanie informacji i restrukturyzacja myślenia, oraz techniki behawioralne, takie jak eksponowanie i trening umiejętności społecznych.
Podejście do pacjenta jako eksperta:
Terapeuci AT traktują pacjenta jako eksperta w swoim życiu i doświadczeniach. Wierzą, że pacjent ma w sobie zasoby i wiedzę potrzebną do rozwiązania swoich problemów, a terapeuta pełni rolę wspierającą i prowadzącą.
Zrozumienie trudności emocjonalnych i zaburzeń psychicznych jako wyniku niezdrowych wzorców komunikacji i interakcji:
AT uważa, że wiele trudności emocjonalnych i zaburzeń psychicznych wynika z niezdrowych wzorców komunikacji i interakcji, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Terapia oparta na AT skupia się na identyfikowaniu i zmianie tych wzorców, aby osiągnąć zdrowsze relacje i funkcjonowanie emocjonalne